Stwierdzenie nieważności małżeństwa w 45 dni - reforma Papieża Franciszka

Tak obecnie jest to możliwe. W dniu 8 grudnia 2015 roku weszło w życie motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus wydane przez Papieża Franciszka. Dokument wprowadził bardzo istotne zmiany do kanonicznego procesu stwierdzenia nieważności małżeństwa.

Największą nowością jest skrócony proces stwierdzenia nieważności małżeństwa, który w przypadku zaistnienia określonych prawem przesłanek może potrwać tylko 45 dni. Okoliczności kwalifikujące sprawę do szybszego procesu są określone  w art. 14 Zasad proceduralnych w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa dołączonych do Mitis Iudex Dominus Iesus i są one następujące:

– brak wiary, który może prowadzić do symulacji konsensu lub błędu determinującego wolę,

– krótki czas pożycia małżeńskiego,

– aborcja dokonana dla uniknięcia zrodzenia potomstwa,

– pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa lub wkrótce po ślubie,

– podstępne zatajenie bezpłodności, poważnej choroby zakaźnej, potomstwa z wcześniejszego związku lub pozbawienia wolności,

– zawarcie małżeństwa z przyczyny całkowicie obcej życiu małżeńskiemu lub wynikające z nieoczekiwanej ciąży kobiety,

– użycie przemocy fizycznej w celu wymuszenia konsensu,

– choroba psychiczna potwierdzona dokumentacją medyczną.

Warto jednak zaznaczyć, że aby sprawa została skierowana do 45 dniowego procesu nie wystarczy zaistnienie jednej z wyżej przedstawionych okoliczności. Dodatkowo musi istnieć kodeksowa podstawa do stwierdzenia nieważności małżeństwa np.: niezdolność do podjęcia i wypełnienia obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej.

Wyrok w procesie skróconym jest podpisany przez biskupa. Druga strona musi wyrazić zgodę na wniesienie skargi powodowej, chyba że jest ona wnoszona przez obojga małżonków.

Ważną zmianą jest również rozszerzenie właściwości sądowej. Przed nowelizacją właściwym sądem do wniesienia skargi powodowej był trybunał zawarcia małżeństwa oraz miejsca zamieszkania strony pozwanej. Skorzystanie z innej właściwości było możliwe po spełnieniu dodatkowych przesłanek. Obecnie skargę powodową można wnieść również to trybunału miejsca zamieszkania strony powodowej.

Ostatnią bardzo ważną zmianą zasługującą na szczególne podkreślenie jest zniesienie drugiej instancji z urzędu w przypadku stwierdzenia nieważności małżeństwa. Będzie to skutkowało tym, że jeśli w pierwszej instancji zostanie stwierdzona nieważność małżeństwa akta nie będą przesyłane do II instancji, chyba że jedna ze stron wniesie apelację. Jeśli apelacja nie wpłynie  wyrok po upływie terminu do jej wniesienia stanie się prawomocny i będzie podlegał wykonaniu. Ta zmiana spowoduje, że sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa (zwane błędnie unieważnieniem małżeństwa) będą toczyły się dużo szybciej.

            Strony w procesie skróconym podobnie jak w zwykłym mogą być reprezentowane  przez adwokata.